Ευρώπη: Ώρα για το σχέδιο Β

Η Ευρωπαική στρατηγική της εγκατάλειψης του σκάφους δεν λειτουργεί. Είναι χρόνος για τις αφερέγγυες χώρες να αναδομήσουν τα χρέη τους.

Για μερικές εβδομάδες κατά τη διάρκεια των διακοπών των Χριστουγέννων,οι Ευρωπαίοι άφησαν την κρίση του χρέους σε αναμονή. Τώρα αντιμετωπίζουν τη σκληρή πραγματικότητα για μια ακόμη φορά. Οι αποδόσεις των ομολόγων καρφώνωνται σε μια όλο και ευρύτερη ομάδα χωρών, καθώς οι κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ πρέπει να αντλήσουν τεράστια ποσά από τις αγορές. Στις 12 Γενάρη η Πορτογαλία αναγκάστηκε να πληρώσει 6,7% για χρήματα μιας δεκαετίας, μια τιμή καλύτερη απ’ ότι φοβόταν, αλλά που δεν μπορεί να την αντέξει για πολύ. Οι αποδόσεις για το δημόσιο χρέος του Βελγίου εκτοξεύτηκαν, καθώς οι επενδυτές ενοχλούνται απ ‘το φορτίο του χρέους και την έλλειψη ηγεσίας. Η Ισπανία είναι σε αναμονή.

Αυτό το χάλι οδηγεί σε ένα θλιβερό συμπέρασμα: η στρατηγική διάσωσης της Ευρώπης, σχεδιασμένη για  να ηρεμήσει τις χρηματοπιστωτικές αγορές και να υψώσει ένα τείχος προστασίας ανάμεσα στην περιφέρεια της ευρωζώνης και τον πυρήνα της, έχει αποτύχει. Οι επενδυτές γίνονται όλο και περισσότερο νευρικοί, και η κρίση εξαπλώνεται. Το σχέδιο Α, το οποίο βασίστηκε στην αναβολή της αναδιάρθρωσης του χρέους  των χωρών της Ευρώπης που αγωνίζονταν για την αποπληρωμή του, πέτυχε μόνο στο εξής: αγόρασε κάποιο χρόνο. Αλλά αυτό δεν λειτουργεί πλέον. Η αναδιάρθρωση είναι πλέον πιο ανεκτή από ό, τι ήταν πέρυσι. Επίσης, είναι σίγουρα φθηνότερη, από ό, τι θα είναι για όλους σε λίγα χρόνια. Έτσι προκύπτει η ανάγκη για το Σχέδιο Β.

Η αρχική αντίδραση, που υιοθετήθηκε στη διάσωση της Ελλάδας το Μάιο του 2010, έχει αναιρεθεί από την ίδια την αντίφασή της. Οι πολιτικοί της Ευρώπης έχουν δημιουργήσει ένα σύστημα λήψης δανείων- πρόληψης για κυβερνήσεις  που αντιμετωπίζουν πρόβλημα ρευστότητας σε σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ ταυτόχρονα καθίσταται σαφές (στην επιμονή της Γερμανίας) ότι μεσοπρόθεσμα οι αφερέγγυες χώρες θα πρέπει να αναδιάρθρωσουν τα χρέη τους. Σίγουροι για το ποιος τελικά θα θεωρηθεί αφερέγγυος, οι επενδυτές είναι νευρικοί και το κόστος έχει αυξηθεί.

Ο λιγότερο κακός τρόπος να αντιμετωπιστεί αυτή η αντίφαση είναι η αναδιάρθρωση του χρέους των αναξιόπιστων χωρών . Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της εφημερίδας  Economist, η ομάδα των χωρών αυτών πρέπει  αρχικά να συμπεριλάβει  την Ελλάδα και ίσως την Πορτογαλία και την Ιρλανδία. Η Ισπανία έχει βαθιά προβλήματα, αλλά με μια μεγάλη τραπεζική βοήθεια θα είναι σε θέση να διατηρήσει το δημόσιο χρέος της σε ένα βιώσιμο επίπεδο. Η Ιταλία και το Βέλγιο έχουν υψηλά επίπεδα χρέους, αλλά πιο επαρκή ιδιωτική αποταμίευση, και οι βασικοί τους προϋπολογισμοί θα είναι πιο κοντά στο πλεόνασμα. Υπάρχει, συνεπώς, μια εύλογη πιθανότητα ότι με το σωστό χειρισμό, κυρίαρχα οι αθετήσεις  των υποχρεώσεων  στην ευρωζώνη θα μπορούσαν να περιοριστούν σε τρείς μικρές, περιφερειακές οικονομίες.

Οι κίνδυνοι της αναβλητικότητας

Αυτή η εφημερίδα δεν υποστηρίζει ελαφρά τη καρδία,την πρώτη, εδώ και μισό αιώνα, χρεοκοπία πλούσιων χωρών. Αλλά η λογική για την ανάληψη δράσης νωρίτερα και όχι αργότερα είναι ισχυρή. Πρώτον, η μόνη πιθανή μακροπρόθεσμη εναλλακτική λύση για την  αναδιάρθρωση του χρέους-μόνιμη δημοσιονομική μεταφορά από τις πλουσιότερες χώρες του σκληρού  πυρήνα της Ευρώπης (βλ. Γερμανία)-φαίνεται να είναι μια πολιτική μη λειτουργική. Μερικοί από τους πολιτικούς της Ευρώπης είναι υπέρ  μιας στενότερης δημοσιονομικής ένωσης, συμπεριλαμβανομένης και της έκδοσης ομολόγων σε ευρώ, αλλά είναι απίθανο να δεχτούν μεταφορές πιστώσεων από τον προϋπολογισμό αρκετά μεγάλες ώστε να  εγγυηθούν  ολόκληρο το χρέος των περιφερειακών οικονομιών.

Δεύτερον, οι κίνδυνοι από την αναδιάρθρωση του χρέους μειώθηκαν, ενώ το κόστος από την καθυστέρηση αυξάνεται. Οκτώ μήνες πριν, όταν στην ευρωζώνη οι κυβερνήσεις και το ΔΝΤ ένωσαν τις δυνάμεις τους για να διασώσουν την Ελλάδα, η αποφασιστικότητά τους να αποφύγουν την άμεση αναδιάρθρωση είχε νόημα. Υπήρχαν εύλογοι  φόβοι ότι θα μπορούσε να βυθιστεί η Ελλάδα στο χάος,  να παραχθούν κρίσεις ομολόγων στη ζώνη του ευρώ και να προκαλέσουν μία ευρωπαϊκή καταστροφή τραπεζών.

Αλλά η ευρωπαϊκή οικονομία, στο σύνολό της, είναι τώρα σε καλύτερη κατάσταση. Οι τράπεζες είχαν το χρόνο για τη δημιουργία περισσότερων επενδύσεων και για να ξεφορτωθούν μερικές από τις περιουσίες τους σε ύποπτα κρατικά ομόλογα στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η Ελλάδα και άλλες περιφερειακές χώρες έχουν δείξει το θάρρος τους με τα σχέδια λιτότητας. Οι αξιωματούχοι της Ευρώπης έχουν δημιουργήσει μηχανισμούς για προμήθεια χρήματων διάσωσης γρήγορα. Και οι δικηγόροι έχουν σκεφτεί τη διαχείριση μιας «ομαλής» χρεοκοπίας. Η αναδιάρθρωση του χρέους ακόμα τρομάζει  τις χρηματοπιστωτικές αγορές-ο φόβος ότι θα σπείρει τον πανικό κανει τους πολιτικούς της Ευρώπης διστακτικούς και την αποφεύγουν, αλλά εάν γίνει σωστά, δεν θα σπείρει το χάος τύπου -Lehman.

Ταυτόχρονα, το κόστος αγοράς χρόνου μέσω δανεισμού έχει γίνει οδυνηρό. Το βάρος για τις χώρες που έχουν διασωθεί είναι τεράστιο. Παρά την πιο δύσκολη δημοσιονομική προσαρμογή  που έχει υποστεί πλούσια χώρα από το 1945, το χρέος στην Ελλάδα με ρεαλιστικές υποθέσεις, θα φτάσει στο 165% του ΑΕΠ μέχρι το 2014. Οι Ιρλανδοί, κατόπιν επιμονής της Ευρώπης, θα μοχθούν επί χρόνια για την αποπληρωμή των δανείων διάσωσης, , την αποπληρωμή των κατόχων ομολόγων των απονεκρωμένων τραπεζών του. Σε κάποιο σημείο θα γίνει πολιτικά αδύνατο να απαιτούν περισσότερη λιτότητα για να πληρώσουν τους ξένους.

Και όσο αναβάλλεται η αναδιάρθρωση, τόσο  πιο οδυνηρή θα είναι τελικά, και για οποιοδήποτε κάτοχο ομολόγων και για τους φορολογούμενους στον στενό πυρήνα της ευρωζώνης. Η διάσωση της Ελλάδας και της Ιρλανδίας έχει αυξήσει συνολικά τα χρέη τους, ενώ πέφτουν τα ιδιωτικά χρέη τους, έτσι ώστε ένα αυξανόμενο μερίδιο, θα οφείλεται στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Αυτό σημαίνει ότι οι αποσβέσεις σε κάθε μελλοντική αναδιάρθρωση θα είναι μεγαλύτερες. Έως το 2015, για παράδειγμα, η Ελλάδα δεν θα μπορεί να μειώσει το χρέος της σε ένα βιώσιμο επίπεδο, ακόμη και αν αφανιστεί το υπόλοιπο ιδιωτικό.

Πώς να αλλάξει πορεία

Μια ανάλυση κόστους-οφέλους, με λίγα λόγια, τάσσεται υπέρ της διεξαγωγής μιας μεθοδικής αναδιάρθρωσης τώρα. Η μείωση του χρέους θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη για να θέσει τη δοκιμαζόμενη οικονομία σε σταθερή πορεία. Η Ελλάδα μπορεί να χρειαστεί να μειώσει κατά το ήμισυ του βάρους του το χρέος της. Η Ιρλανδία μπορεί να χρειαστεί να το μειώσει κατά το ένα τρίτο, με τη μείωση αυτή  να προέρχεται από να υποτιμήσει την ονομαστική αξία των  τραπεζώςν και όχι του δημόσιου χρέους.

Όλοι οι πιστωτές, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, θα πρέπει να συμβάλουν. Θα χρειαστούν επίσης νέα χρήματα διάσωσης: για τη χρηματοδότηση των ελλειμματικών προυπολογισμών των χωρών που αντιμετωπίζουν πρόβλημα αποπληρωμής του χρέους τους. Για να βοηθήσουν στην ανακεφαλαιοποίηση των τοπικών τραπεζών των χωρών αυτών (οι οποίες θα υποστούν απώλειες από τις περιουσίες που κατέχουν σε κρατικά ομόλογα) και, εάν είναι αναγκαίο, για την ανακεφαλαιοποίηση κάθε σκληρού χτύπηματος των τραπεζών των οικονομιών που αποτελούν το σκληρό  πυρήνα της Ευρώπης. Η ΕΚΤ και οι άλλοι πρέπει να είναι έτοιμοινα υπερασπιστούν το Βέλγιο, την Ιταλία και την Ισπανία, αν χρειαστεί.

Αν οι ηγέτες της Ευρώπης κολλήσουν στο σχέδιο Α, η κρίση του χρέους θα συνεχίσει να βαθαίνει. Αν προχωρήσουν με αναδιαρθρώσεις που είναι τελικά αναπόφευκτες, έχουν μια πιθανότητα να αφήσουν την κρίση πίσω τους. Το σχέδιο Β θα απαιτήσει επιτήδεια τεχνική διαχείριση και πολιτικό θάρρος. Χάρη στην αναδυόμενη αγορά της εμπειρίας του, το ΔΝΤ έχει μερικά από τα παραπάνω. Εναπόκειται στους πολιτικούς της Ευρώπης να βρουν το τελευταίο.

Πηγή: www.economist.com
Μετάφραση: Κέρκυρα Χαρχάλου